Trang Góc Nhỏ Văn Thơ - Điểu Minh Giản (chim kêu trong khe) - Vương Duy

ĐIỂU MINH GIẢN - VƯƠNG DUY

Người nhàn hoa quế nhẹ rơi
Đêm xuân lặng ngắt trái đồi vắng tanh
Trăng lên, chim núi giật mình
Tiếng kêu thủng thẳng đưa quanh khe đồi
(bản dịch của Ngô Tất Tố)

Vương Duy viết bài thơ này trong lúc trò chuyện cùng Hoàng Phủ Nhạc ở Vân Khê. Điểu Minh Giản (鳥鳴澗) là bài thơ đậm chất thiền, có hương ý rất tương đồng với dòng thơ Haiku của Nhật Bản.

Mở đầu bằng chữ "nhân", nhưng không phải người tài cao chí lớn, người anh hùng cứu dân cứu nước, mà chỉ là một "người nhàn" - người ở đấy, nhưng không khác gì bông hoa quế rụng rơi. Người của Vương Duy đã hợp làm một với cảnh, như có như không. Đó là thiền ý của người đã vượt qua phiền não, ẩn cư chốn sơn lâm, có thể đem tâm hồn giao cảm với thiên nhiên, không vướng bận, không vội vàng. Cũng vì thế mà ông nghe được âm thanh của sự lặng im "dạ tĩnh", nhìn thấy sức sống của sự trống rỗng "xuân sơn không".

Nhàn, lạc, tĩnh, không. Bốn từ như bốn nét bút họa lên cảnh sắc tịch mịch, cô liêu mà thanh thoát. Để rồi ánh trăng xuất hiện như một nét bút mới, vạch ra phá tan sự tĩnh lặng ấy, kéo theo tiếng chim kêu vang vọng khắp khe núi. Từ tĩnh chuyển sang động, từ vô thanh đến hữu thanh, Vương Duy khắc họa một chỉnh thể hoàn hảo của tự nhiên, của sự sống bằng cái nhìn ung dung mà giản dị, tinh tế và nhạy cảm. Dẫu chỉ có 4 câu, nhưng ta như chìm vào vòng lặp của đêm dài, sẽ có 4 câu nữa, rồi lại 4 câu nữa, trăng sáng rồi tối, chim kêu rồi thôi...
Tô Thức đời Tống khi đọc thơ Vương Duy đã nhận xét: “Xem thơ Ma Cật, thấy trong thơ có họa, mà xem họa Ma Cật, thấy trong họa có thơ"

Nam Trân dịch bài này:

"Người nhàn hoa quế rụng
Đêm xuân núi vắng teo
Trăng lên chim núi hãi
Dưới khe chốc chốc kêu"

(Góc Nhỏ Văn Thơ)

--------------------------------------------------
Ghi chú: ảnh Tiệm Ảnh Nàng Thơ Sài Gòn và ảnh minh họa sưu tầm từ internet