Trang Góc Nhỏ Văn Thơ - Nghịch lân

NGHỊCH LÂN

"Rồng có nghịch lân, chạm vào ắt nổi giận." (Long hữu nghịch lân, xúc chi tất nộ)
Nghịch lân (逆鳞) nghĩa là vảy ("lân") mọc ngược ("nghịch"). Tương truyền dưới cổ của loài rồng có một mảng vảy trắng, to bằng lòng bàn tay có hình lưỡi liềm, thường gọi là nghịch lân. Cụm từ này dùng để chỉ sự vật, sự việc cực kì trọng yếu với một người - nếu ai dám chạm đến "mấu chốt" ấy thì dù là người hiền lành hòa nhã đến đâu cũng sẽ nổi cơn thịnh nộ.

Thành ngữ này xuất phát từ sách "Hàn Phi Tử" của học giả Pháp gia nổi danh thời Chiến quốc - Hàn Phi. Phần Thiết Nan, chương thứ 12 kể:

Ngày xưa, Di Tử Hà (弥子瑕) rất được vua nước Vệ sủng ái. Theo luật nước Vệ, ai tự ý dùng xe của vua sẽ bị tội chặt chân. Một lần, mẹ của Tử Hà lâm bệnh, có người nghe tin đang đêm đến báo cho ông. Tử Hà bèn lén lái xe của Vệ Linh Công ra ngoài. Vua nghe chuyện, chẳng những không phạt mà còn khen: “Thật là hiếu thảo! Vì mẹ mà dám phạm tội chặt chân.”

Lại có lần, khi cùng Vệ Linh Công vào vườn quả, Di Tử Hà ăn được quả đào ngon, ăn còn chưa hết thì đưa cho vua. Vua khen: “Tử Hà yêu ta thật, ăn cũng không quên phần của ta!”

Dân gian gọi mối quan hệ này là tình chia đào (trong điển tích "dư đào đoạn tụ").

Nhưng về sau, khi nhan sắc của Di Tử Hà phai tàn, tình cảm của vua cũng phai nhạt. Có lần ông phạm lỗi với vua, vua trách rằng: “Kẻ này từng giả lệnh mà dùng xe của ta, lại còn đưa cho ta ăn quả đào thừa của hắn!” rồi đuổi ra khỏi cung.

Hành vi của Di Tử Hà trước sau vẫn không thay đổi, nhưng khi được yêu thì được coi là hiếu thuận, còn khi bị ghét thì trở thành tội nhân, đó là vì lòng yêu ghét thay đổi chóng mặt. Do đó, kẻ nào dám can gián vua phải cẩn thận xem xét thái độ yêu ghét mà liệu bề đưa lời.

Rồng là loài có thể được thuần hóa, vui đùa, thậm chí cưỡi được. Tuy nhiên, dưới cổ của rồng có một chiếc nghịch lân dài khoảng một thước. Ai vô tình chạm vào chiếc vảy này sẽ bị rồng tấn công. Bậc quân vương cũng có nghịch lân như thế. Người khuyên can nếu có thể tránh chạm vào nghịch lân của vua thì mới xem như biết cách khéo léo thuyết phục.

(Góc Nhỏ Văn Thơ)

-----------------------------------------------------------------------------------------
Ghi chú: ảnh minh họa sưu tầm từ internet.