Trang Góc Nhỏ Văn Thơ - Văn sử bất phân - Lịch sử qua văn thơ

VĂN SỬ BẤT PHÂN - LỊCH SỬ QUA VĂN THƠ

Trong văn có sử là một khía cạnh đặc biệt của văn chương - vì ngôn ngữ, bối cảnh, nhân sinh quan của tác giả đều phản ánh một phần của lịch sử, không thể tách rời. Thông qua văn chương để tìm hiểu thêm về quá khứ cũng là một sở thích thú vị.

Lấy ví dụ bài thơ khá quen thuộc trong chương trình Sách giáo khoa những năm 90 - "Chạy Giặc" hay "Chạy Tây" của cụ Nguyễn Đình Chiểu (1822 - 1888) được nhiều người cho là viết nhân sự kiện thất thủ thành Gia Định - một cột mốc quan trọng trong giai đoạn Pháp thuộc của nước ta.

"Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây,
Một bàn cờ thế phút sa tay.
Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy,
Mất ổ bầy chim dáo dác bay.
Bến Nghé của tiền tan bọt nước,
Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây.
Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng,
Nỡ để dân đen mắc nạn này?"

Đầu tháng Hai năm 1859, Đô đốc Rigault de Genouilly tiến quân vào nam đến Sài Gòn, để lại quyền chỉ huy Tourane (Đà Nẵng) cho thuyền trưởng Thoyon với một đội đồn trú nhỏ của Pháp và hai pháo hạm. Trên đường đi, quân Pháp giao tranh liên tục với quân Đại Nam từ Vũng Tàu đến Cần Giờ, và rạng sáng 17 tháng 2, tàu chiến Pháp đã có mặt trước thành Gia Định.

Rigault De Genouilly cho đại bác trên tất cả các tàu chiến bắn yểm hộ rồi cho một cánh quân đổ bộ, dùng chất nổ phá thành. Đánh thủng được cửa Đông, quân Pháp dùng thang cao leo vào đánh giáp lá cà với quân thủ thành. Đến khoảng 10 giờ trưa, Hộ đốc Võ Duy Ninh - quan trấn thủ thành, ra lệnh lui quân, bỏ lại hầu hết súng đạn, thóc gạo và hơn trăm chiến thuyền gỗ trên sông Thị Nghè.

Do thiếu nhân lực để giữ thành, đến ngày 8 tháng 3 năm 1859, liên quân quyết định phá hủy thành Gia Định bằng cách đặt thuốc nổ phá tung nhiều đoạn trường thành, đốt dinh thự kho tàng bên trong, đốt cả thóc lúa... Sách Địa chí thành phố Hồ Chí Minh ghi "Kho thóc thành Gia Định cháy mãi hai năm mà khói còn nghi ngút. Hai mươi bốn tháng nắng mưa không làm tắt được đám cháy nào. Quân Pháp cũng cướp giật, đốt luôn nhiều phố xá thương mãi và thôn xóm dân cư."

Bài viết có sử dụng hình minh họa từ hình vẽ của tạp chí L'Illustration, xuất bản ngày 23 tháng 4 năm 1859.

(Góc Nhỏ Văn Thơ)

-----------------------------------------------------------------------------------------
Ghi chú: ảnh Photo by Nguyễn Hùng minh họa sưu tầm từ internet.