Trang Góc Nhỏ Văn Thơ - Bài ca trái đất - Định Hải

NHÀ THƠ VÀ NHẠC SĨ ĐÃ ĐEM ĐẾN BÀI CA TRÁI ĐẤT

Cuộc đời sáng tác của nhà thơ Định Hải gần như chia làm hai đoạn: 5 năm đầu làm thơ cho người lớn, phần đời còn lại, từ năm 1961, ông dành cho thiếu nhi. Võ Quảng đã từng “cảnh báo” ông khi công tác ở NXB Kim Đồng: “Em làm thơ theo con đường này là giống anh. Nhưng nên nhớ, thơ cho thiếu nhi như một lối nhỏ trong rừng, ít người biết đến ta và ta chỉ biết cắm cúi mà đi”. Nhưng ông vẫn một lòng tiến tới, bởi "Khi quan sát trẻ, tôi thấy chúng gần gũi vô cùng, cả khi chúng chơi với nhau, đùa với động vật, cả khi chơi đùa với người lớn và những người xung quanh… Đó là một thế giới thần tiên, trong sạch, chỉ có cái đẹp và vươn tới cái đẹp…"

Nói về bài thơ nổi tiếng "Bài ca trái đất", mà chúng ta thường hát theo bài hát được phổ thơ "Trái đất này là của chúng mính", Định Hải hồi tưởng:

“Năm 1978, tôi cùng đoàn thiếu nhi Việt Nam dự trại hè thiếu nhi quốc tế ở Cộng hòa dân chủ Đức (cũ). Trẻ em khắp năm châu với đủ màu da tụ họp. Đoàn thiếu nhi Việt Nam có 10 em, 5 nam, 5 nữ. Có một điều lạ là trước ngày khai mạc, trong khi ở đoàn khác, thiếu nhi các nước, nam nữ khoác tay nhau đi chơi, tham gia các hoạt động một cách rất tự nhiên, thoải mái thì đoàn chúng ta, các em nam đi một nơi, nữ túm tụm một chỗ. 

Tôi có nói chuyện này với nhà thơ Xuân Diệu. Ông cũng băn khoăn: “Tại sao trẻ em ta không hòa đồng như các nước nhỉ? Người lớn phải hướng dẫn, giáo dục chúng. Nếu không dạy chúng cầm đũa thì chúng sẽ ăn bốc đấy”. Đến hôm khai mạc, các em da trắng, vàng, đen, đỏ nắm tay nhau hát múa quanh quả địa cầu khổng lồ màu xanh da trời. Nhìn cảnh ấy, tôi xúc động quá. Những vần thơ tự nhiên cứ “buột” ra: 

Trái Đất này là của chúng mình
Quả bóng xanh bay giữa trời xanh
Bồ câu ơi, tiếng chim gù thương mến
Hải âu ơi, cánh chim vờn sóng biển
Cùng bay nào, cho Trái Đất quay!
Cùng bay nào, cho Trái Đất quay!

Trái Đất trẻ của bạn trẻ năm châu
Vàng, trắng, đen... dù da khác màu
Ta là nụ, là hoa của đất
Gió đẫm hương thơm, nắng tô thắm sắc
Màu hoa nào, cũng quý, cũng thơm!
Màu da nào, cũng quý, cũng thơm!

Khói hình nấm là tai hoạ đấy
Bom H bom A không phải bạn ta
Tiếng hát vui giữ bình yên trái đất
Tiếng cười ran cho trái đất không già
Hành tinh này là của chúng ta!
Hành tinh này là của chúng ta!"

Năm 1979, nhạc sĩ Trương Quang Lục sáng tác ca khúc "Trái đất này là của chúng mình" để hưởng ứng cuộc thi sáng tác các bài hát mới cho trẻ em do Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) và Ủy ban Năm quốc tế thiếu nhi Việt Nam phát động. Nhạc sĩ chia sẻ "...Cái khó nhất trong việc viết bài hát cho thiếu nhi là hiểu cảm quan của trẻ con với thế giới xung quanh. Kỹ thuật chuyên môn không cần ở mức cao siêu bác học mà chỉ cần các ca khúc ngắn nhưng được lồng một cách khéo léo, nhẹ nhàng những bài học dạy kỹ năng sống, dạy phép ứng xử cho thiếu nhi. Muốn vậy, người viết phải nhìn, ngắm, suy nghĩ, cảm nhận thế giới qua lăng kính vừa đơn giản lại vừa tinh khôi của trẻ."
---------------------------------------------
Định Hải (tên khai sinh là Nguyễn Biểu, sinh năm 1937) là nhà thơ Việt Nam, được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Ông quan niệm "Một bài thơ viết cho thiếu nhi cũng có thể ví như một củ hành, người đọc sẽ bóc ra từng lớp, từng lớp. Cho đến khi nhìn thấy lõi trong cùng. Không có bài thơ hay nào là chỉ viết cho thiếu nhi ở ý nghĩa thuần túy. Chúng ta chọn lối viết để các em cảm nhận được. Nhưng một bài thơ viết cho các em hay cũng chính là một bài thơ mà mọi lứa tuổi đều cảm nhận thấy hay, đều yêu thích." 

Là một trong những nhà thơ có nhiều cống hiến cho nền văn học thiếu nhi Việt Nam, ông còn có công khám phá và bồi dưỡng nhiều nhà thơ thiếu nhi khác, đặc biệt như Trần Đăng Khoa. Thơ văn của Định Hải xuất hiện trong rất nhiều bộ sách giáo khoa ở nhiều lứa tuổi, ví dụ như "Vẽ quê hương'', ''Một mái nhà chung"... Định Hải nhận nhiều Giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam, Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Ủy ban Bảo vệ và Chăm sóc Trẻ em Việt Nam, Hội Văn học Nghệ thuật Hà Nội… Năm 2007, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật với các tập thơ: Bài ca trái đất, Bao nhiêu điều lạ và hoạt cảnh thơ Những câu tục ngữ gặp nhau.

Trương Quang Lục (sinh năm 1933) là nhạc sĩ quê tại Quảng Ngãi, đã sáng tác hơn 300 bài hát cho thiếu nhi trong gần 450 bài hát của mình. Ông được trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất, Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật (đợt II năm 2007), Huy chương Vì sự nghiệp Âm nhạc, Huy chương Vì thế hệ trẻ. Những sáng tác nổi bật khác của ông như Em yêu đàn gà xinh xinh, Kéo cưa lừa xẻ, Gánh gánh gồng gồng (đồng dao), Tuổi mười lăm, Màu mực tím, Tiếng hát Chăm bên bờ sông Sài Gòn...

(Góc Nhỏ Văn Thơ)

-----------------------------------------------------------------------------------------
Ghi chú: ảnh minh họa sưu tầm từ internet.