Bình thơ - Nỗi buồn lục bát và tầm đón đợi của độc giả

NỖI BUỒN LỤC BÁT VÀ TẦM ĐÓN ĐỢI CỦA ĐỘC GIẢ

(Bình thơ “Lục bát chiều” của Thanh Trắc Nguyễn Văn, dưới góc nhìn Mỹ học tiếp nhận)

Bài thơ “Lục bát chiều” của Thanh Trắc Nguyễn Văn mở ra một hành trình tình yêu mang sắc thái dân gian: khởi đầu trong trẻo, gắn với ký ức quê mùa, rồi tan vỡ trong nghịch cảnh đời sống. Dưới góc nhìn Mỹ học tiếp nhận (Reception aesthetics), thi phẩm này không khép kín trong nội dung tự thân, mà trở thành một trường giao cảm, nơi độc giả kiến tạo ý nghĩa dựa trên “tầm đón đợi” của họ.

Với người đọc lớn lên từ làng quê, những câu thơ “Cùng em tưới cải ven sông / Lên non hái củi, xuống đồng mò cua” không chỉ gợi cảnh lao động quen thuộc mà còn làm sống lại một không gian tuổi thơ ấm áp. Cái “tầm đón đợi” ấy khiến thi phẩm trở thành tấm gương phản chiếu ký ức tập thể, khiến nỗi buồn tình yêu riêng tư hòa nhập vào nỗi buồn chung của bao người từng chứng kiến sự chia lìa trong đời sống nông thôn. Trong khi đó, độc giả đô thị lại có thể tiếp nhận bài thơ như một bản hoài niệm về một tình yêu nguyên sơ đã xa, để từ đó thấy khoảng cách giữa sự mộc mạc và biến động xã hội.

Hình thức lục bát ở đây giữ vai trò đặc biệt: nó không chỉ là nhịp điệu của ngôn từ mà còn là nhịp điệu của ký ức. Lục bát vốn gắn liền với ca dao, với những lời ru, nên khi nhà thơ cất giọng, độc giả tự nhiên liên tưởng đến nền nhạc dân gian đã in hằn trong tâm thức. Chính vì vậy, khi câu thơ xoáy vào bi kịch tình yêu – “Nắm ư? Sợ mỏng cánh chuồn / Tim em gai góc biết vuông hay tròn?” – nỗi đau ấy không chỉ của riêng tác giả mà được người đọc đồng vọng, thậm chí “tái hiện” trong ký ức của chính họ.
Đặt “Lục bát chiều” trong đối sánh với thơ tình Pablo Neruda (Chile, thế kỷ XX), nhất là tập “Hai mươi bài thơ tình và một bài ca tuyệt vọng”, ta càng nhận rõ nét riêng của thơ Thanh Trắc Nguyễn Văn. Neruda viết bằng thể thơ tự do, bộc lộ cảm xúc yêu đương mãnh liệt và vũ trụ hóa nỗi đau, khiến độc giả như cuốn vào một cơn bão tình cảm dữ dội. Ngược lại, Thanh Trắc Nguyễn Văn giữ nhịp thơ lục bát, ôm lấy những hình ảnh đời thường, để nỗi buồn trở nên lặng lẽ, thấm dần vào lòng người đọc. Nếu Neruda buộc độc giả đối diện trực diện với đam mê và tuyệt vọng, thì Thanh Trắc Nguyễn Văn dẫn họ vào một miền buồn mơ hồ, nơi mỗi người tự lặng lẽ vá lại “chữ yêu” trong ký ức riêng mình.

Từ đó có thể nói, giá trị của “Lục bát chiều” không chỉ nằm ở hình tượng thơ hay cảm xúc của tác giả, mà còn ở khả năng đánh thức ký ức và cảm nghiệm cá nhân của độc giả. Chính sự mở ra nhiều cách đọc – cho người quê, cho người phố, cho những ai từng trải qua tình yêu tan vỡ – đã làm nên sức sống của thi phẩm này trong hành trình tiếp nhận văn học. Tôi quả thật rất hạnh phúc khi được đọc những bài thơ đặc sắc của bạn thơ Thanh Trắc Nguyễn Văn.

Trần Như Luận

LỤC BÁT CHIỀU

Thu xưa em bé em hiền
Tôi qua ngõ ấy bén duyên má hồng
Cùng em tưới cải ven sông
Lên non hái củi, xuống đồng mò cua
Gừng cay muối mặn mơ chua
Tôi đi gởi lại bốn mùa cỏ hoa
Bốn năm lên phố học xa
Hẹn nhau rồi sẽ mẹ cha thưa lời...

Ngờ đâu cá nước chim trời
Sang sông con sáo học đòi bay cao
Tôi về vịn mãi nỗi đau
Dùng dằng chẳng biết nắm vào hay buông
Nắm ư? Sợ mỏng cánh chuồn
Tim em gai góc biết vuông hay tròn?
Buông ra sợ tím mỏi mòn...
Người ta hờ hững chắc còn nhớ thương?

Em cười nghiêng ngả sắc hương
Gót giày giậm vỡ giọt sương cuối chiều
Tôi ngồi vá lại chữ yêu
Gỡ buồn dán giấy
Thả diều
Tiễn nhau...

2003
(Tập thơ Giọt lệ trăng - NXB Văn nghệ 2010)

Thanh Trắc Nguyễn Văn

Chùm ảnh thiếu nữ xinh. Photo by Nguyễn Văn Quyền

Chùm ảnh thiếu nữ xinh. Photo by Nguyễn Văn Quyền

Chùm ảnh thiếu nữ xinh. Photo by Nguyễn Văn Quyền

-----------------------------------------------------------------------------------------
Ghi chú: ảnh Photo by Nguyễn Văn Quyền và ảnh minh họa sưu tầm từ internet.