Trang Góc Nhỏ Văn Thơ - Lộng giả thành chân

LỘNG GIẢ THÀNH CHÂN

"Lộng giả thành chân" có nguồn gốc từ thành ngữ 弄假成真 trong tiếng Hán, nghĩa là:

1. Ban đầu chỉ là đóng kịch, làm (lộng) giả vờ (giả) cho có, nhưng cuối cùng lại trở thành (thành) sự thật (chân).

2. Chỉ việc cố tình biến (lộng) giả thành thật (chân).

Thành ngữ này xuất hiện sớm nhất trong bài thơ "Lộng Bút Ngâm" của Thiệu Ung thời Tống:

"Lộng giả tượng chân, chung thị giả
Tương cần bổ chuyết tổng thâu cần"

(Làm giả giống thật rốt cuộc vẫn là giả,
Lấy siêng năng bù vụng về thì cuối cùng sẽ thành siêng năng)

Từ điển cố này, về sau người đời rút ra thành ngữ “弄假成真” – làm giả mà thành thật.

Trong Tây du ký hồi thứ 95, Ngô Thừa Ân viết: "Hành Giả túm lấy Công chúa lớn tiếng mắng: "Đồ nghiệt súc! Ngươi lộng giả thành chân, chừng ấy chưa đủ, còn muốn lừa dối cả thầy ta sao!"

"Người đó kết thân với bà Lương vốn không  thật tình, nhưng cuối cùng lại lộng giả thành chân mà sa vào lưới tình." (Vụn trầm hương - tác giả: Trương Ái Linh)

Trong Tam Quốc Diễn Nghĩa của La Quán Trung kể câu chuyện minh họa sâu sắc thành ngữ này: 

Vào cuối thời Đông Hán, sau khi Lưu Biểu qua đời, Lưu Bị chiếm giữ Kinh Châu. Đông Ngô viện lý do đã đánh lui quân Tào, cứu giúp Lưu Bị, nên đến đòi lại Kinh Châu. Nhưng khi đó, con trai của Lưu Biểu là Lưu Kỳ vẫn còn sống, nên hai bên thỏa thuận rằng, đợi đến khi Lưu Kỳ qua đời thì sẽ giao trả Kinh Châu cho Đông Ngô. 

Sau này, khi Lưu Kỳ mất, Đông Ngô cử Lỗ Túc sang đòi Kinh Châu. Gia Cát Lượng đáp rằng, phải đợi đến khi chiếm được chỗ dung thân rồi mới có thể hoàn trả. Chu Du và Lỗ Túc lo sợ không đòi được Kinh Châu sẽ khó ăn nói với Tôn Quyền, bèn bày ra một kế: biết Lưu Bị đang goá vợ, chắc chắn sẽ muốn tái hôn, nên giả ý gả em gái Tôn Quyền cho Lưu Bị. Ý định là dụ Lưu Bị sang Đông Ngô rồi bắt giam ông lại để ép đổi lấy Kinh Châu.

Tôn Quyền, chúa Đông Ngô, nghe theo kế của Chu Du, sai người làm mối đến Kinh Châu cầu hôn với Lưu Bị, ngỏ ý muốn gả em gái là Tôn Thượng Hương cho ông, kết nghĩa thông gia, cùng nhau hợp sức đánh Tào Tháo, phò tá nhà Hán.

Khổng Minh nhanh chóng nhìn thấu mưu kế của Đông Ngô, bèn viết sẵn ba kế sách, bỏ vào túi gấm rồi giao cho Triệu Vân. Triệu Vân hộ tống Lưu Bị đi thuyền sang Đông Ngô. Việc đầu tiên họ làm là đến thăm Kiều quốc lão, và kể rõ chuyện cầu hôn của Đông Ngô. Kiều quốc lão rất ủng hộ việc kết thân giữa hai nhà Tôn – Lưu, liền chạy đến báo tin mừng cho mẹ của Tôn Quyền, là Ngô Quốc Thái. Ban đầu, Ngô Quốc Thái không hề hay biết chuyện, lập tức gọi Tôn Quyền tới quở trách một trận.

Tôn Quyền kiên nhẫn giải thích với mẹ rằng đây là mỹ nhân kế do Chu Du bày ra. Ngô Quốc Thái nghe xong càng tức giận, lớn tiếng mắng Chu Du: đường đường là Đại Đô Đốc mà không nghĩ ra nổi kế sách để lấy lại Kinh Châu, còn đem con gái ta ra làm mồi nhử, giở trò mỹ nhân kế!

Chuyện đã đến nước này, Ngô Quốc Thái đành phải gật đầu đồng ý và hẹn Lưu Bị ngày mai đến gặp tại chùa Cam Lộ. Dưới sự hộ tống của Triệu Vân, Lưu Bị đến chùa bái kiến Ngô Quốc Thái. Thấy Lưu Bị phong thái đĩnh đạc, dáng vẻ anh tuấn, bà rất hài lòng, liền lập tức gả con gái là Tôn Thượng Hương cho ông.

"Đêm hôm ấy, Huyền-đức thành thân với Tôn phu nhân, tâm đầu ý hợp lắm. Huyền-đức lại phát vàng lụa cho các thị tỳ để gây cảm tình; rồi sai Tôn Càn về Kinh-châu báo tin mừng. Từ bữa ấy yến tiệc luôn mấy hôm. Quốc thái yêu mến vô cùng.

Tôn Quyền sai người đến Sài-tang, báo tin cho Chu Du biết rằng:
- Việc đó là mẫu thân ta chủ trương cả; mẫu thân ta đã đem em gái ta gả cho Lưu Bị rồi, không ngờ chuyện giả hóa thật! Bây giờ định liệu làm sao?"

(Tam Quốc Diễn Nghĩa, Hồi 55, bản dịch Phan Kế Bính)

Bài viết này mình dùng hình minh họa "Cô bé quàng khăn đỏ", ý chỉ việc chó sói trong truyện cổ tính cố tình muốn "lộng giả thành chân", tiếc thay đến cuối cùng lại bị bác thợ săn trừng trị. Thế mới hay trong cuộc sống, "lộng giả" không phải lúc nào cũng dễ dàng "thành chân". Tốt nhất ta nên sống đúng với bản tâm của mình, chân tức là chân, giả tức là giả, vậy không những trong lòng ta có được thanh thản, mà dù gặp khó khăn gian lao cũng không thẹn với lương tâm.

(Góc Nhỏ Văn Thơ)

-----------------------------------------------------------------------------------------
Ghi chú: ảnh Góc Nhỏ Văn Thơ và ảnh minh họa sưu tầm từ internet.