Trang Góc Nhỏ Văn Thơ - Bất mị - Nguyễn Du - Thanh hiên thi tập

BẤT MỊ - NGUYỄN DU - THANH HIÊN THI TẬP

"Bất mị thính hàn canh,
Hàn canh bất khẳng tận.
Quan san dẫn mộng trường,
Châm chử thôi hàn cận.
Phế táo tụ hà mô,
Thâm đường xuất khâu dẫn.
Ám tụng “Thiên vấn” chương,
Thiên cao hà xứ vấn?"

Dịch nghĩa:
Không ngủ được, nghe tiếng trống canh đêm lạnh.
Tiếng trống canh đêm lạnh đánh mãi không thôi.
Quan san làm giấc mộng thêm dài,
Tiếng chày nện vải giục cho hơi lạnh đến gần.
Quanh bếp ếch nhái tụ họp
Ở góc sâu giun đất bò ra
Thầm đọc khúc "Thiên vấn" (Hỏi trời)
Trời cao, biết đâu mà hỏi?

Đọc bài thơ này, ta tự hỏi Nguyễn Du vì sao mất ngủ.

Vì tiếng trống canh? Hay do mất ngủ mới nghe tiếng trống canh?

Vì tiếng chày nện vải? Có lẽ tại mất ngủ mà nghe rõ tiếng chày nhà bên cạnh.

Hoặc ắt hẳn là trời lạnh lẽo, bởi ta thấy chữ "lạnh" ông nhắc đến ba lần.
Mất ngủ hoàn toàn, chẳng thể chợp mắt, đến nỗi để ý đến từng con ếch, con giun.

Đọc đến 2 câu cuối, mới ngỡ ra: Nguyễn Du mất ngủ là vì Khuất Nguyên, hay đúng hơn, là vì ông lâm vào suy tư những câu hỏi mà cách đây hàng trăm năm Khuất Nguyên không trả lời được, mà đời sau hàng trăm năm hậu thể cũng chẳng thể nghiệm ra:

Vũ trụ sơ khai,
Ai truyền gốc tích?
Trời đất chưa thành,
Xét đâu lai lịch?

Sáng tối hỗn mang,
Ai suy cho rõ?
Máy tạo chuyển vần,
Ai biết lúc đó?
...
(Thiên vấn - Khuất Nguyên)

Ai mà chẳng có lúc muốn rõ mọi sự trong trời đất. Ai chẳng có lúc trong đêm thâu mãi nghĩ về bản chất con người, của sự tồn tại này, của bản thân nhỏ nhoi trong cái vô tận đất trời.

Nguyễn Du cũng thế. Nhưng trời thì cao, mà người thì bé nhỏi, mãi mãi cũng không có câu trả lời.

(Góc Nhỏ Văn Thơ)

--------------------------------------------------
Ghi chú: ảnh Photo by Ngo Thiet Hung và ảnh minh họa sưu tầm từ internet